95 lat żeńskiej drużyny koszykówki Polonii Warszawa

26 maja 1925 roku – wtedy wszystko się zaczęło! Tego dnia przeprowadzono pierwszy oficjalny trening gier zespołowych sportsmenek Polonii Warszawa. Odbył się w parku im. Króla Jana Sobieskiego, czyli na Agrykoli. Polonistki ćwiczyły hazenę, czyli siedmioosobową piłkę ręczną na duże bramki – dyscyplinę pokrewną koszykówce. „Hazena była niby przedszkolem dla przyszłych koszykarek” – twierdzą źródła. W treningu wzięły udział zawodniczki, z których część uformowała pięć lat później drużynę basketu Polonii.

Dokładną datę historycznych zajęć podała Sława Szmid w swoim podręczniku „Hazena”, wydanym w 1937 roku. Sława Szmid była wybitną zawodniczką Polonii i niezwykle ważną postacią w historii sportu kobiecego w Polsce. Hazenistka, koszykarka, lekkoatletka, florecistka, autorka tekstów prasowych o kobiecym sporcie, instruktorka. Później uczestniczka Powstania Warszawskiego.

Trening zespołu sportsmenek Polonii 26 maja 1925 roku był efektem ich podróży do Czech, gdzie przekonały się, że kobiecy sport w wykonaniu drużynowym może być równie – jeśli nie bardziej – fascynujący niż w wykonaniu indywidualnym. W połowie lat dwudziestych XX wieku coraz większą popularność w krajach środkowej Europy zaczęła zdobywać siedmioosobowa piłka ręczna dla kobiet, zwana hazeną. W 1925 roku grę tę poznały zawodniczki Polonii i postanowiły przy pierwszej sposobności zaadaptować ją w Warszawie. – Sprowadziłam z Pragi jeden egzemplarz oficjalnych przepisów, a jednocześnie drugi przywiozła z Brna Wanda Kwaśniewska-Loth. Pewnego dnia przetłumaczyłam je w szatni swym koleżankom z Polonii i zaczęłyśmy grać – wspominała Sława Szmid na łamach przedwojennego „Przeglądu Sportowego”.

W podręczniku „Hazena” zachowało się zdjęcie, które z dużym prawdopodobieństwem prezentuje uczestniczki pionierskich treningów w maju 1925 roku. Fotografię podpisano „Pierwsza drużyna hazeny w Polsce K.S. Polonia”. Ustawiły się do niej: Sława Szmid, Aniela Gosiewska, Wanda Kwaśniewska (później Kwaśniewska-Loth, mama Hanny Loth, wybitnej koszykarki Polonii i reprezentacji Polski w latach 50. i 60. XX wieku), Hanna Grabowska, Eugenia Kielich (później Kielich-Rudnicka), Maria Baran (Baran-Sokolnicka) i Wanda Kielich (Kielich-Frenkiel). Część z nich to także pionierki warszawskiej lekkoatletyki. Członkinią drużyny była w tamtym czasie także Teresa Roszkowska, która zasłynęła później z wybitnych osiągnięć pozasportowych, m.in. w dziedzinach scenografii i malarstwa.

Polonistki dość szybko podjęły rywalizację z innymi zespołami. „Dla wywołania rywalizacji zachęciłyśmy do założenia drużyny hazeny Warszawiankę. W parę miesięcy później powstał zespół Makabi, a następnie AZS” – wspominała Sława Szmid. W pierwszym odnotowanym przez prasę meczu Polonia wygrała z Warszawianką 2:0. Treningom hazeny zaczęły towarzyszyć później zajęcia z koszykówki, choć jak argumentowała Sława Szmid:

„Hazena jest grą najbardziej zbliżoną do ideału kobiecego. Wymaga boiska znacznie większego niż koszykówka, a mimo to jest bez porównania mniej wyczerpująca. Wynika to z logiki przepisów, które przez podział boiska na trzy części i ograniczenie zakresu działania poszczególnej graczki do dwóch trzecich boiska, uniemożliwiają bezustanne bieganie, a powodują stałe przerwy dające tak pożądane chwile wytchnienia”.

Rok przed wybuchem II wojny światowej hazena została wycofana z oficjalnych rozgrywek w Polsce.

Spadkobierczyniami hazenistek Polonii stały się koszykarki, które w latach 1933-1939 zdobyły 5 medali mistrzostw Polski, w tym dwa tytuły mistrzyń kraju, a także dwa razy wygrały turniej będący odpowiednikiem dzisiejszego Pucharu Polski.

Fot. Archiwum Cyfrowe Polonii Warszawa